جهش تولید در آیات و روایات | قلمروهای جهش تولید در حوزه و دانشگاه چیست؟

حجت الاسلام والمسلمین محمدحسن زمانی مسؤول دفتر سیاسی اجتماعی حوزه های علمیه در گفت و گو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری رسا، در خصوص شعار سال اظهار داشت: جهش تولید از چهار منظر قابل توجه است، منظر اول تعریف جهش تولید و تفاوت آن با رونق تولید است؛ رونق تولید آن است که آنچه مورد نیاز مردم بوده، توسط دستگاه های مربوطه تولید شود و رواج داشته باشد تا نیازهای مردم رفع شود اما جهش تولید دو ویژگی «پیدایش تحول در تولید نسبت به گذشته» و «پدیده سبقت تولیدکننده در تولید جدید نسبت به دیگر رقبای حاضر در دنیا» را دارد که به این صورت از رونق تولید تمییز داده می شود؛ اگر تولید این دو ویژگی را داشته باشد، جهش تولید صورت گرفته است.

جهش تولید در آیات و روایات

وی با اشاره به آیه 133 سوره آل عمران گفت: منظر دوم آن است که با این تعریف، می توانیم جهش تولید را از آیات قرآن و احادیث الهام بگیریم: دو آیه با دو واژه زیبای «سرعت» و «سبقت» در قرآن آمده است که در خصوص واژه «سرعت» در خصوص آیه «وَسَارِعُوا إِلَى مَغْفِرَةٍ مِّن رَّبِّكُمْ» باید گفت که خداوند دستور داده که هر آنچه که موجب مغفرت الهی شده و سبب می شود که لطف الهی برای جامعه سرازیر شود را سرعت دهید و ایجاد کنید.

مسؤول دفتر سیاسی اجتماعی حوزه های علمیه به آیه 148 سوره بقره پرداخت و تصریح کرد: همچنین خداوند در آیه دیگری می فرماید «فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ» یعنی در تمامی کارهای خوب و خیری که باید در جامعه صورت گیرد، خداوند فرمان سبقت را به مردم صادر کرده تا از رقبای خود سبقت بگیرند.

وی با اشاره به روایتی از پیامبر اسلام(ص) درباره جهش تولید افزود: پیامبر اکرم(ص) فرمودند که روند عادی زندگی کافی نیست، اگر کسی زندگی اش روند یکسانی داشته باشد، ضرر کرده و در زندگی خسارت دیده و تنها راهی که خسارت در زندگی نباشد، این است که دو روز نباید مساوی باشد؛ حتماً باید جهشی در کار باشد و تحولی نسبت به روز قبل در زندگی وجود داشته باشد.

حجت الاسلام والمسلمین زمانی ضمن اشاره به فرازهایی از کلام امیرمؤمنان(ع) اظهار داشت: در دعای کمیل حضرت علی(ع) در غالب دعا از خداوند درخواست می کند که «خدایا آن چنان قدرت و توفیقی به من بده که در میدان مسابقه با دیگران پیشتازتر از دیگران باشم»؛ این سرعت و شتاب همان واژگانی است که در تعریف جهش تولید آمده است.

وی بر الهام گیری از فرمایش حضرت علی(ع) درباره جهش تأکید کرد و گفت: نکته زیبا در این دعا که لازم به الهام گیری از آن است، این بود که آن حضرت راز و رمز موفقیت یک فرد و جامعه را در سبقت از دیگران، در چهار عنصر معرفی کرده که اگر یک فرد و یا جامعه بخواهد نسبت به دیگران جهشی داشته باشد، باید این عناصر را تهیه کند و درسی برای جامعه ایران عزیز ما است.

مسؤول دفتر سیاسی اجتماعی حوزه های علمیه به فرازهایی از دعای کمیل که لازمه جهش تولید است، پرداخت و تصریح کرد: حضرت می فرماید که خدایا این چهار عنصر را به من بده تا بتوانم در میدان مسابقه موفق شود و از دیگران سبقت بگیرم «أَسْرَحَ إِلَيْكَ فِى مَيادِينِ السَّابِقِينَ»؛ یکی از آن عناصر، توانمندی جسمی و سخت افزار لازم برای جهش در هر مسابقه است «قَوِّ عَلى خِدْمَتِكَ جَوارِحِى؛ خدایا به جوارح و اعضای من را برای خدمت به خودت قوت عنایت بفرما».

وی افزود: دومین عنصری که حضرت به آن اشاره می فرمایند، عزم و اراده قوی یک فرد و جامعه است؛ چرا که اگر توانمندی وجود داشته باشد اما عزم نباشد، جهشی صورت نمی گیرد. «وَاشْدُدْ عَلَى الْعَزِيمَةِ جَوانِحِى؛ خدایا عزم راسخ و اراده قوی را به قلب من عنایت کن».

حجت الاسلام والمسلمین زمانی، سومین عنصر سوم در جهش تولید را جدیت و پشتکار عنوان کرد و اظهار داشت: جامعه در صورتی می تواند به این جهش برسد که پشتکار باشد؛ سومین خواسته حضرت این است که «وَهَبْ لِىَ الْجِدَّ فِى خَشْيَتِكَ»؛ عنصر چهارم که حضرت برای جهش لازم می داند، دوام و استمرار کار و خستگی ناپذیری است که جهش بدون این موارد انجام نمی شود؛ حضرت در خصوص این عنصر می فرماید «وَالدَّوامَ فِى الاتِّصالِ بِخِدْمَتِكَ». سپس حضرت می فرماید نتیجه این چهار عنصر، سبقت از دیگران خواهد بود.

قلمروهای جهش تولید

وی با بیان این که سومین منظر در راستای جهش تولید، برای طیف های متعدد جامعه است، گفت: در این منظر، پنج قلمرو مطرح است که اولین آن، صنایع دفاعی و پیشرفته ای مانند صنایع موشکی و نانولوژی و امثال اینها است که با لطف خدا در این موارد شاهد جهش بودیم اما در دیگر عرصه ها جهش نداشته ایم.

مسؤول دفتر سیاسی اجتماعی حوزه های علمیه با اشاره به وجود امکانات فراوان در کشور برای خودکفایی و صادرات تصریح کرد: قلمروی دیگر این است که ایران اراضی زیادی دارد و مردم زیادی در کشور ما زندگی می کنند؛ در احادیث آمده است که اگر فردی یا جامعه ای زمین دارد و آب هم می تواند تهیه کند اما در کشاورزی موفق نباشد و به فقر بیفتد، باید خود را ملامت کند؛ باید وزارت کشاورزی به خودکفایی نه تنها در تمام محصولات برسد، بلکه زمین های ایران به حدی قابلیت دارد که در بسیاری از محصولات کشاورزی می تواند صادر کننده به دنیا باشد.

وی صنایع کشور را دیگر قلمرو جهش تولید دانست و افزود: شاهد عدم جهش در برخی از عرصه ها مثل صنعت خودرو هستیم که دو نقصِ عدم کیفیت و گرانی در این صنعت وجود دارد؛ جهش تولیدِ مورد انتظار از صنایع خودرو این است که با کیفیت بالا و قیمت ارزان محصولات خود را ارائه کنند؛ بسیاری از کارخانه جات ایران، کارخانه هایی هستند که آنها را از خارج از کشور وارد کرده اند، این در حالی است که کارخانه ها باید تولید داخل شوند و این کار با مهندسی معکوس می تواند انجام گیرد.

پژوهش محوری و ابتکار و ارائه ایده در پایان نامه ها، لازمه جهش تولید علم در دانشگاه ها است

حجت الاسلام والمسلمین زمانی دانشگاه ها را دیگر قلمرو در جهش تولید عنوان کرد و اظهار داشت: متأسفانه بسیاری از دانشگاه ها حفظ محور هستند و به دانشجویانشان فقط تأکید می کنند که خوب بخوانند و به خوبی حفظ کنند تا بتوانند نمره خوبی را کسب کنند، در صورتی که این شیوه، شیوه اشتباهی است؛ نظام آموزشی دانشگاه ها باید اختراع محور شده و نظام آموزشیِ آموزش و پرورش ما باید تغییر کند و پژوهش محور شود.

وی با انتقاد از نبود نوآوری در پایان نامه های دانشگاهی گفت: خاک و غبار تاریخ بر روی اکثر پایان نامه های دفاع شده در کتابخانه ها و ایران داک می نشیند چرا که موضوعات پایان نامه ها کاربردی، جدید، اختراع و ابتکار نیست، گر چه این موضوعات را اساتید تصویب کرده اند، اما نوآوری در آنها وجود نداشته است.

مسؤول دفتر سیاسی اجتماعی حوزه های علمیه با بیان پیشنهادی در خصوص جهش تولید علم در دانشگاه ها مبنی بر تغییر گرایش پایان نامه های دانشگاهی به نوآورمحور تصریح کرد: باید رویکرد تصویب پایان نامه ها از سوی اساتید و اعضای هیأت علمی کل دانشگاه های کشور تغییر پیدا کرده و پژوهش محور و نوآورمحور باشد و تحقق این مسأله، یک جهش بوده و لازم است که وزیر علوم، تحقیقات و فناوری این ابلاغ قاطع را به تمام دانشگاه های کشور داشته باشد که تصویب و دفاع از موضوعی که نوآوری در آن نباشد، ممنوع است؛ معتقدیم که جوانان ما استعداد نوآوری را دارند اما احتیاج است که هدایت و راهنمایی شوند.

انتقاد از آموزش و پرورش مبنی بر حفظ محوری دروس

وی با بیان این که همین جهش را وزارت آموزش و پرورش باید ایجاد کند، افزود: متأسفانه در نظام آموزش و پرورش ایران، دانش آموزان حفظ محور هستند چرا که از سال های ابتدایی تحصیل در مدارس، دانش آموزان به حفظ کردن سوق داده می شوند و این کار از اسا غلط است و حفظ باید فرع باشد و اصل، پژوهش و درک است؛ شاید اگر با پژوهش محوری پیش برویم، در دبیرستان ها شاهد اختراعات و جهش تولید باشیم.

ضرورت جهش تولید در علوم انسانی

حجت الاسلام والمسلمین زمانی بر ضرورت جهش تولید در علوم انسانی تأکید کرد و اظهار داشت: قلمرو پنجم، مربوط به لزوم جهش تولید در علوم انسانی مانند علم اقتصاد، جامعه شناسی، روانشناسی، علوم تربیتی و... است؛ متأسفانه گاهی که کلمه تولید گفته می شود، بیشتر تولید در علوم تجربی، کشاورزی و صنعت قلمداد می شود، حال آن که ما واقعاً نیازمند هستیم تا در علوم انسانی نیز جهشی صورت گیرد.

وی گفت: برای جهش تولید در علوم انسانی پیشنهاد می شود که دو رویکرد در تمام رشته های علوم انسانی ایجاد شود، رویکرد اول، اسلامی سازی علوم انسانی است، به عنوان مثال، دانش اقتصاد که در دانشگاه ها تدریس می شود، باید اقتصاد اسلامی شود و در خصوص دیگر رشته ها نیز ماهیت اسلامی آن رشته ها مدنظر قرار بگیرد.

وجود فاصله زیاد میان علوم دانشگاهی با اسلامی بودن آن

مسؤول دفتر سیاسی اجتماعی حوزه های علمیه ضمن انتقاد از اسلامی نبودن دروس دانشگاه ها تصریح کرد: اکنون رشته های دانشگاهی مقدار زیادی با اسلامی بودن آن فاصله دارند؛ برای اثبات این سخن، لازم است که اشاره ای به سخن دکتر دانشجو وزیر اسبق علوم در دیداری که در خدمت آیت الله العظمی نوری همدانی رسیده بودند و جلسه ای سه نفره تشکیل شد، داشته باشم ایشان می گفتند «حضرت آیت الله، شما مرجع تقلید هستید و بنده وزیر علوم این کشور جمهوری اسلامی هستم و با صراحت اعتراف می کنم که بسیاری از آموزه هایی که در علوم انسانی دانشگاه های کشور ما تدریس می شود، غیر اسلامی و یا برخی ضد اسلامی است، بفرمایید که چکار کنیم»؛ این سخن بسیار مهم است.

بومی سازی علوم انسانی لازمه جهش تولید در علم

وی رویکرد دوم در جهش تولید در علوم انسانی را بومی سازی علوم انسانی دانست و افزود: بسیاری از کتاب های جامعه شناسی که در زمینه علوم اسلامی نوشته شده و در دانشگاه های ما تدریس می شود، کتاب هایی است که دانشمندان جامعه شناس غربی نوشته اند و آنچه که جامعه شناسان غربی نوشته اند، غالباً ناظر به خصوصیات جامعه غربی بوده و برخی از سخنان علمی آنها قابلیت انطباق با جامعه ایران ما را ندارد، بنابراین، باید آن کتاب ها تبدیل و بومی سازی شود؛ چنانچه در خصوص دیگر رشته ها نیز همینطور است.

حوزه های علمیه باید چه رویکردی در جهش تولید داشته باشد؟ | قلمروهای جهش تولید علم در حوزه

حجت الاسلام والمسلمین زمانی در پاسخ به سؤالی مبنی بر این که آیا حوزه های علمیه هم می توانند سهمی در جهش تولید داشته باشد یا خیر؟ اظهار داشت: باید گفت که چهار قلمرو برای جهش تولید علم در حوزه های علمیه وجود دارد؛ با توجه به این که بحمدالله زیر ساخت این جهش تولید در سه ساله اخیر صورت گرفته و آن زیر ساخت مهم، طراحی و تصویب بیش از 400 رشته و گرایش علوم حوزوی و اسلامی است که نه تنها در تاریخ 1400 ساله ایران سابقه ندارد، بلکه در هیچ یک از 57 کشور اسلامی این گستره تعدد رشته ها و گرایش های علوم اسلامی تاکنون در هیچ جای عالم اسلام وجود نداشته است.

وی با بیان اولین قلمرو جهش تولید در حوزه های علمیه گفت: بر اساس این زیرساخت، حوزه های علمیه در چهار قلمرو می توانند برای جهش در تولید علم گام بردارند؛ قلمرو اول، تدوین متون درسی جدید به جای متون سابق که منطبق با نیازهای نوپدید جامعه بوده و نیز دارای استاندارد آموزشی باشد.

لزومی ندارد که متن کتب گذشته حوزوی به عنوان کتب درسی کنونی حوزه باشد

مسؤول دفتر سیاسی اجتماعی حوزه های علمیه با بیان این که باید کتب درسی کنونی حوزه تنها به عنوان کتب مرجع باشد نه کتب درسی، تصریح کرد: ضمن این که به کتب درسی که در سده های گذشته تدریس می شده، ارج می نهیم و خود را مدیون آنها می دانیم و سر سفره آن بزرگواران رشد کرده ایم، اما اصلاً لازم نیست که متون آن کتاب های قبلی را به عنوان متن درسی نگه داریم، بلکه آنها به عنوان کتاب های مرجع می تواند باشد.

وی ضمن بیان دلایلی مبنی بر این که کتب کنونی دروس حوزه دیگر به عنوان کتب درسی استفاده نشود، افزود: تعدادی از متون درسی حوزه فاقد یکی از این دو خصوصیت هستند که یا برخی استاندارد کتاب آموزشی را ندارد و به عنوان کتاب پژوهشی نوشته شده است، و یا مطابق با نیازهای نوپدید امروز نیست و مسائل مورد نیاز در آن ها نیامده و یا مسائلی در آنها آمده که منقرض شده است؛ بنابراین لازم است که این دو ویژگی در تدوین متون جدید حوزه مورد نظر قرار بگیرد و بحمدالله در سه چهار سال اخیر تعدادی کتب با این ویژگی ها تدوین شده است، اما جای این جهش خالی است.

موضوع پایان نامه های حوزوی باید برای رفع اولویت های نیاز جامعه باشد

حجت الاسلام والمسلمین زمانی، دیگر قلمرو مورد نیاز حوزه علمیه در جهش تولید را مربوط به پایان نامه های حوزوی دانست و اظهار داشت: هر چند موضوع تعداد زیادی از پایان نامه های حوزوی دفاع شده موضوع خوبی بوده، اما متأسفانه به دلیل آن که در اولویت نیاز جامعه نبوده و نوآوری کمتری داشته، توفیق چاپ را نداشتند و در کتابخانه ها باقی مانده اند؛ گر چه ما شاهد ظهور و دفاع صدها پایان نامه مفید و نوآور هستیم و به آنها ارج می نهیم، اما اینها اندک است و شاید 10 درصد پایان نامه ها به این رتبه رسیده باشند.

وی با اشاره به ضرورت عدم پذیرش پایان نامه هایی که نوآوری مفیدی برای جامعه ندارند، گفت: جهش تولید در سال جدید می تواند این باشد که تمامی اساتید، اعضای هیأت علمی و تصویب کنندگان موضوعات پایان نامه در حوزه های علمیه، شرط تصویب موضوع پایان نامه را جهش تولید و ایجاد یک نوآوری مورد نیاز جامعه قرار داده و سخت گیری کنند و در دفاعیه پایان نامه های سطح سه و چهار تا زمانی که نوآوری مفیدی برای جامعه انجام نداده، آن را نپذیرند و این کار، مصداقی از جهش تولید است.

پرداختن به موضوعات روز در دروس در دستور کار اساتید حوزه قرار گیرد

مسؤول دفتر سیاسی اجتماعی حوزه های علمیه، سومین قلمرو برای جهش تولید علم در حوزه های علمیه را پرداختن به موضوعات درسی جدید دانست و تصریح کرد: موضوعاتی که تاکنون اساتید در دروس مطرح می کردند، تعدادی مختص به موضوعات روز مثل فقه پزشکی، فقه حقوقی، فقه رسانه، فقه هنر، فقه حکومت سیاسی، فقه ولایت فقیه، فقه جوانان، فقه کودکان و فقه بازی ها و مسابقات بین المللی و غیره بوده اما تعداد آنها اندک است و اسم این را رونق تولید می توان گذاشت اما انتظار آن است که این تولید، جهشی پیدا کند، یعنی چند برابر موضوعات نوپدید غربی در دستور کار اساتید حوزه های علمیه(درس خارج و مراکز تخصصی) قرار گیرد.

وی به اهمیت تشویق طلاب برای تحصیل در رشته های تخصصی پرداخت و افزود: چهارمین و آخرین قلمرو برای جهش تولید در حوزه، سوق دادن طلاب به سوی رشته های تخصصی است؛ گرچه جمعی از طلاب در رشته های تخصصی در حال تحصیل هستند اما این ها اقلیتی از مجموعه حوزه است؛ باید در سال 99 با الهام از سخنان رهبر معظم انقلاب تمامی طلاب برای انتخاب رشته های تخصصی(یا رشته تخصصی فقه و اصول یا رشته تخصصی کلام جدید و قدیم، فلسفه، عرفان، روانشناسی، جامعه شناسی و 400 رشته و گرایش جدید دیگر) تشویق و سوق داده شوند.

حجت الاسلام والمسلمین زمانی بر ضرورت توجه به تحقق جهش تولید علم در حوزه های علمیه تأکید کرد و اظهار داشت: اگر در سال 99 این اتفاق در حوزه های علمیه کشور بیفتد، جهش تولید انجام گرفته است و قلب امام زمان(عج) و رهبر عزیز انقلاب شاد خواهد شد./822/ت300/ق